Nieuwe cijfers uit de ScholierenMonitor 2023 van het Trimbos-instituut tonen dat het aantal rokende kinderen niet langer afneemt, terwijl het gebruik van vapes onder scholieren juist toeneemt. Dit tweejaarlijkse onderzoek onderzoekt middelengebruik, digitale mediaconsumptie, online gokken en de mentale gezondheid van leerlingen van het basis- en voortgezet onderwijs. De resultaten bevestigen dat de daling in het aantal rokende kinderen sinds 2017 stagneert.
Verontrustende stagnatie in roken
Het tabaksgebruik onder scholieren is tussen 2003 en 2017 sterk gedaald, maar sindsdien nagenoeg gelijk gebleven. In 2023 had 16,1% van de scholieren van 12 t/m 16 jaar ooit gerookt, 8,5% rookte in de laatste maand en 2,2% rookt dagelijks.
Het roken neemt sterk toe met de leeftijd, waarbij onder 16-jarigen 31,3% ooit heeft gerookt, 17,4% in de laatste maand rookte en 4,7% dagelijks rookt. Deze cijfers tonen de noodzaak aan van gerichte maatregelen om het roken onder jongeren verder te verminderen.
Verschillen tussen schoolniveaus
Er bestaan grote verschillen in rookgedrag tussen verschillende schoolniveaus. Op het vmbo rookt 4% van de leerlingen, terwijl dit percentage op het vwo slechts 1% is. Dit benadrukt de noodzaak voor gerichte interventies specifiek voor vmbo-leerlingen. Het Trimbos-instituut concludeert dat deze doelgroep speciale aandacht nodig heeft om zowel te voorkomen dat ze beginnen met roken als om hen te helpen stoppen.
Vapen populairder dan sigaretten
Vapen is inmiddels populairder dan sigaretten onder scholieren. Van de 12- t/m 16-jarigen had 24,6% ooit een vape gebruikt, 14,3% gebruikte dit in de laatste maand en 4,0% deed dat dagelijks. Van de leerlingen die dagelijks vapen, rookt bijna een op de drie (30%) ook dagelijks sigaretten.
Bijna de helft van de leerlingen (49,4%) die in de laatste maand een vape hebben gebruikt, had ook in de laatste maand een sigaret gerookt. Meisjes vapen meer dan jongens, en het gebruik lijkt een piek te bereiken onder 15-jarigen.
Aankoopkanalen voor vapes
Scholieren kopen hun vapes via verschillende kanalen. Ongeveer 25% koopt ze online, 11% bij tabakswinkels of vapeshops, en 20% krijgt ze van dealers, vrienden of familie. Een significant deel van de jongeren koopt hun vapes niet zelf: 37% van de jongens en 48% van de meisjes. Dit onderstreept de behoefte aan strengere reguleringen en toezicht op de verkoop van vapes aan minderjarigen. Vapen steeds populairder onder jongeren is een serieus probleem en zal moeten worden aangepakt
Effectiviteit van huidige maatregelen
Het Trimbos-instituut stelt dat de huidige maatregelen om roken terug te dringen niet langer het gewenste effect hebben. Het doel van het Nationaal Preventieakkoord om in 2040 geen enkele jongere meer te laten roken, lijkt nog ver weg.
Nieuwe maatregelen zijn noodzakelijk, zoals het verhogen van de accijnzen op tabak en het verhogen van de leeftijdsgrens voor de aankoop van tabak van 18 naar 21 jaar. Scholen zouden in plaats van losse gastlessen een samenhangend preventieprogramma moeten aanbieden.
Eurobarometer: Nederland versus EU
De Eurobarometer toont aan dat Nederland, wat betreft roken en vapen, nauwelijks beter presteert dan de rest van de EU. Hoewel Nederland minder huidige rokers telt dan het Europees gemiddelde, is het percentage voormalige rokers vergelijkbaar met het EU-gemiddelde.
Bovendien heeft Nederland een hoger percentage blootstelling aan tweedehands rook dan de EU als geheel. Dit benadrukt de noodzaak voor strengere maatregelen en meer bewustwording rondom de gevaren van tweedehands rook.
Veelgestelde Vragen
1. Wat is de ScholierenMonitor? De ScholierenMonitor is een tweejaarlijks onderzoek van het Trimbos-instituut dat het middelengebruik, digitale mediagebruik, online gokken en de mentale gezondheid van scholieren in Nederland onderzoekt.
2. Waarom neemt het vapen toe onder scholieren? Vapen neemt toe onder scholieren vanwege de beschikbaarheid en populariteit van vapes, die vaak worden gezien als een minder schadelijk alternatief voor roken. Daarnaast speelt nieuwsgierigheid en groepsdruk een rol.
3. Welke maatregelen worden aanbevolen om roken en vapen onder scholieren te verminderen? Het Trimbos-instituut raadt aan om accijnzen op tabak te verhogen, de leeftijdsgrens voor tabaksaankoop te verhogen naar 21 jaar, en samenhangende preventieprogramma’s op scholen te implementeren.
De resultaten van de ScholierenMonitor 2023 laten zien dat het aantal rokende kinderen niet daalt en dat vapen toeneemt onder scholieren. Hoewel huidige maatregelen hun effectiviteit verliezen, biedt het grotere draagvlak voor strengere regels in Nederland kansen om het gebruik van tabaksproducten en vapes onder jongeren terug te dringen.
Gerichte interventies, zoals hogere accijnzen en verhoogde leeftijdsgrenzen, kunnen bijdragen aan het behalen van de doelen van het Nationaal Preventieakkoord.
